Η έξοδος από τον Μεσαίωνα με την Αναγέννηση της αρχαιότητας σηματοδοτεί μεταξύ άλλων την κυριαρχία ενός νέου τύπου ισχυρής προσωπικότητας, που κατέχει πλούτο, εξουσία, γνώση και καλλιτεχνική ευαισθησία και απαριθμεί επιτεύγματα σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης σκέψης και δραστηριότητας. Ο νέος αυτός τύπος ανθρώπου θα βρει το πρότυπό του σε έναν αρχαίο ήρωα, τον Μέγα Αλέξανδρο!

Νέος, ωραίος σαν θεός, με κυματιστά πυκνά μαλλιά, ήρεμη και αποφασιστική έκφραση, βλέμμα ευγενικό, γεμάτο πάθος και περηφάνεια,ο ιδανικός ήρωας της κλασικής αρχαιότητας, όπως τον περιγράφουν οι ιστορικές πηγές, θα γίνει ο Αλέξανδρος της ευρωπαϊκής τέχνης της Αναγέννησης, του Μπαρόκ και του Ρομαντισμού, που υμνεί το κάλλος και τηναξία της ζωής.

Με την ανακάλυψη της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας, η Δύση της Αναγέννησης γοητεύεται έντονα από την προσωπικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σ

τις νέες βιβλιοθήκες που δημιουργούνται σύμφωνα με το πρότυπο των ελληνιστικών στην Φλωρεντία,στην Βενετία και στην Ρώμη, οι άνθρωποι της Αναγέννησης ανακαλύπτουν, ίσως για πρώτη φορά, την μεγαλειώδη ιστορική πορεία του Έλληνα στρατηλάτη στα έργα του Αρριανού, του Πλούταρχου, του Διόδωρου και των άλλων ιστοριογράφων της αρχαιότητας.

Οι μυθιστορηματικές αφηγήσεις του Μεσαίωνα δίνουν τη θέση τους στις ιστορικές και ο Αλέξανδρος από ιππότης γίνεται ξανά ο Έλληνας βασιλιάς της αρχαιότητας, που ανυψώνεται στο πρότυπο του Ιδανικού και Ενάρετου πεφωτισμένου Ηγεμόνα.

Την εποχή αυτή, όσο ποτέ άλλοτε, η αρχαιότητα συνδέεται με το ιστορικό παρόν και με τις προσδοκίες όσων θέλουν να ταυτίσουν την εξουσία τους με το χρυσό παρελθόν.

Βασιλείς, Πάπες, φιλόδοξοι ευγενείς και πλούσιοι έμποροι επιθυμούν με κάθε ευκαιρία να συγκεντρώσουν λίγη από την αίγλη του Αλέξανδρου και να ταυτίσουν τον εαυτό τους με τις αρετές του Μακεδόνα βασιλιά.

Το πιο δυνατό μέσο της εποχής που γνωρίζει μοναδική άνθηση είναι η Τέχνη. Οι πιο ξακουστοί καλλιτέχνες και τα εργαστήριά τους καλούνται να εικονογραφήσουν παλάτια, να φιλοτεχνήσουν πίνακεςκαι γλυπτάμε θέματα από την ζωή του Αλέξανδρου, που σχεδόν πάντα σχετίζονται με την προσωπική ζωή ή τις φιλοδοξίες αυτών που τα παραγγέλνουν.

Τα κατορθώματα και η προσωπικότητά του Αλέξανδρου, όπως τα περιγράφουν οι αρχαίοι ιστοριογράφοι και με προσοχή διαβάζουν οι καλλιτέχνες για να τα αποδώσουν σωστά εικονογραφικά, μετασχηματίζονται σε αρετές αναλλοίωτες στο χρόνο: σε γενναιοδωρία, μεγαλοψυχία, εγκράτεια, σεβασμό, στρατηγική ικανότητα…

Τον δρόμο ανοίγει στα τέλη του 15ου αιο καρδινάλιος RodrigoBorgia, που, προφανώς όχι τυχαία, θα λάβει ως πάπας το όνομα Αλέξανδρος (VI) και θα συμπεριλάβει στη διακόσμηση των ιδιωτικών του διαμερισμάτων τηνεικόνατου Έλληνα βασιλιάστο επεισόδιομε την βασίλισσα των Αμαζόνων Θάλιστρι.

Έτσι ξεκινά η εικονογραφική παράδοση του Αλέξανδρου στην παπική έδρα, αφού λίγα χρόνια αργότερα, στα δωμάτια του πάπα Παύλου ΙΙ, στην περίφημη τοιχογραφία της Αίθουσας των Υπογραφών «Σχολή των Αθηνών», πολλοί υποστηρίζουν ότι ο Ραφαήλ θα συμπεριλάβει τον Αλέξανδρο ανάμεσα στις εικονιζόμενες μορφές.

Ανεξάρτητα από το αν η συγκεκριμενη μορφή είναι ο Αλέξανδρος ή όχι, είναι σίγουρο ότι ο Ραφαήλ θα αφήσει στους μεταγενέστερους καλλιτέχνες πλήθος σχεδίων με θέμα τον ακεδόνα βασιλιά, ως πρότυπα εικονογράφησης και σύνθεσης.

Ο πρώτος κύκλος μνημειακής ζωγραφικής με θέμα τον Αλέξανδρο εγκαινιάζεται από τον Sodoma,στις αρχές του 16ου αι., στη Βίλλα Φαρνεζίνα, στη συζυγική κλίνη του τραπεζίτη Agosto Chigi. Στο υπνοδωμάτιο των νεόνυμφων δεσπόζει η παράσταση του Γάμου του Αλέξανδρου με τη Ρωξάνη, εμπνέοντας τον προσδοκώμενο ερωτισμό, ενώ η μορφή του Αλέξανδρου με τα σγουρά μαλλιά ως Απολλώνιου ήρωα θυμίζει λίγο το παλαιότερο γλυπτό της συλλογής των Μεδίκων, τον Θνήσκοντα Αλέξανδρο…

Η εικονογραφία του Γάμου αποτελεί ακόμη ένα παράδειγμα της προσήλωσης των καλλιτεχνών στα κείμενα της αρχαιότητας, αφού αναπαράγει τον αρχαίο πίνακα του Αετίωνα, όπως τον περιγράφει ο Λουκιανός: Η πανέμορφη και ντροπαλή Ρωξάνη κάθεται στη νυφική κλίνη, ενώ ο Αλέξανδρος της προσφέρει ένα στεφάνι. Ο Ηφαιστίωνας στέκει δίπλα του με αναμμένη δάδα στηριγμένος στον Υμέναιο, ενώ ερωτιδείς παίζουν ανάμεσα στους ήρωες.

Στην εικόνα βρίσκουν θέση καιοι αντιλήψεις της εποχής και έτσι, εδώ, το στεφάνι γίνεται βασιλικό στέμμα, ενώ την νύφη συνοδεύουν τρεις θεραπαινίδες.

Το θέμα του γάμου, αγαπητόαπό παλιά σε εικονογραφημένες γαμήλιες κασέλες , θα γνωρίσει μεγάλη διάδοση είτε ως μέρος εικονογραφικών κύκλων του Αλέξανδρου είτε ως αυτοτελής απεικόνιση.

Ο Αλέξανδρος θα εμπνεύσει τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες της εποχής και τους μαθητές τους, που θα αποθανατίσουν συχνά τον ηρωικό ηγεμόνα με την θεϊκή καταγωγή. Η εικόνα του αναγεννησιακού Αλέξανδρου αναδεικνύειτις πιο φωτεινές όψεις της προσωπικότητάς τουσε αμέτρητες εικονογραφήσεις και αναπαραστάσεις μικροτεχνίας και σε πληθώρα χαρακτικών έργων. Τα τελευταία μαζί με την εξέλιξη της τυπογραφίας θα διαδώσουν τις ιστορίες του ενάρετου και παντοδύναμου βασιλιά Αλέξανδρου σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και θα εξακολουθήσουν να αναπαράγονται για πολλά χρόνια.

Από τον 16ο ως τον 18ο αιώνα, ο Αλέξανδρος θα προελάσει θριαμβευτικά μέσα από τα παλάτια των ηγεμόνων και των αριστοκρατών της Ευρώπης, ενισχύοντας με μοναδικό τρόπο την πολιτική ιδεολογία και την καλλιτεχνική έκφραση.

Οι πιο εξέχοντες καλλιτέχνες του Μανιερισμού της Ρώμης και της Τοσκάνης δημιουργούν ένα οπτικό αφήγημα, χρησιμοποιώντας γενικά τα ίδια επεισόδια. Ξεκινούν συνήθως με τον Αλέξανδρο να κόβει τον Γόρδιο Δεσμό και στην συνέχεια παριστάνουν διάσημες μάχες του, αλλά και επεισόδια που δηλώνουν την μεγαλοψυχία και τον σεβασμό του στις μεγάλες αξίες.

Ο πιο διάσημος από τους σωζόμενους αλεξάνδρειους εικονογραφικούς κύκλους είναι αυτός που παράγγειλε ο πάπας Παύλος ΙΙΙ στονPerinodelVaga για τοΚαστελ Σαντ Άντζελο, ενώ, η περίφημη Σάλα Παολίνα αποτελεί ίσως το σημαντικότερο καλλιτεχνικό έργο της Ρώμης του 16ου αιώνα.

Ο Αλέξανδρος του Καστελ Σαντ Άντζελο είναι ένας Αλέξανδρος υψηλών πολιτικών και ηθικών στόχων, που εκπροσωπεί την πνευματική ανάπλαση που πρεσβεύει ο πάπας, αλλά και την εγκόσμια δυναστεία που θέλει οπωσδήποτε να εγκαταστήσει.

Ο Παύλος ΙΙΙ, κατά κόσμον Alessandro Farnese, δεν κρύβει την επιθυμία του να ταυτίσει το όνομά του με τον Αλέξανδρο και έτσι παραγγέλνει την εικονογράφηση των διαμερισμάτων του με σκηνές από τη ζωή του. Το εικονογραφικό πρόγραμμα αποτελεί μια αλληγορία των αρετών του ήρωα- τόσο κοντά στις χριστιανικές- ίσως όμως και μία προτροπή για μια νέα σταυροφορία εναντίον των Μωαμεθανών.

Στη σκηνή με την Οικογένεια του Δαρείου μπροστά στον Αλέξανδρο, οι αρετές της μεγαλοψυχίας και του σεβασμού προς τις γυναίκες της οικογένειάς του αντιπάλου του, πιθανόν να αποκτούν επιπλέον και το νόημα της επιείκειας απέναντι στους αλλόθρησκους που θέλουν να ασπαστούν τον χριστιανισμό: η γυναίκα του Δαρείου αγκαλιάζει σχεδόν σε στάση μεταμέλειας τον Αλέξανδρο, ενώ ο μικρός του γιός απλώνει αυθόρμητα τα χέρια γύρω από το λαιμό του…

Η σκηνή της μεγαλοψυχίας του Αλέξανδρου στην οικογένεια του Δαρείου επιλέγεται πολύ συχνά όλη αυτή την περίοδο από τους καλλιτέχνες, που δημιουργούν εξαιρετικές συνθέσεις με τον Αλέξανδρο, ως το απόλυτο παράδειγμα Αρετής.

Στο ίδιο χριστιανικό κλίμα οφείλεται και η εικονογράφηση της σκηνής της Εισόδου του Αλέξανδρου στο ναό της Ιερουσαλήμ.

Σε ένα άλλο θέμα που είναι πολύ αγαπητό αυτή την περίοδο,στον Αλέξανδρο που διασώζει τα έργα του Ομήρου,οι πνευματικές αναζητήσεις του Κοσμοκράτορα εμφανίζονται να επισκιάζουν τις στρατιωτικές.Εδώ ο ήρωας εκτός από ικανός στρατηγός είναι και σοφός κυβερνήτης, λάτρης της ομηρικής ποίησης και άρα μέτοχος μίας ανώτερης παιδείας , αντάξιος του ομηρικού κόσμουπου εκτιμάται όσο ποτέ άλλοτε αυτή την εποχή.

Σχεδόν ταυτόχρονα με το Καστελ Σαντ Άντζελο της Ρώμης, στη βασιλική αυλή του Φραγκίσκου Α’ της Γαλλίας, ο μύθος του Αλέξανδρου ζωντανεύει στο παλάτι του Φονταινεμπλώ από το χέρι του Primaticcio, για να νομιμοποιήσει τις μοναρχικές αξιώσεις του βασιλιά και να προετοιμάσει σιγά σιγά την εφαρμογή της απόλυτης μοναρχίας.

Ο Αλέξανδρος που δαμάζει τον Βουκεφάλα, η εικόνα του συμποσίου του κοσμοκράτορα με τις ωραίες γυναίκες και τα πλούσια εδέσματα εντυπωσιάζουν τους πρίγκιπες και τους αυλικούς που καλεί ο βασιλιάς στο παλάτι του και υποβάλουν την αίσθηση του μεγαλείου.

Η επιλογή των εικονογραφικών θεμάτων του γνωστού «Δωματίου του Αλέξανδρου» στο Φονταινεμπλώ αποκαλύπτει και άλλα ενδιαφέροντα ζητήματα της εποχής.Η χρήση του δωματίου από την ευνοούμενηερωμένη του βασιλιά, δούκισσα d’ Etampes, (Ετάμπ) και η κυριαρχία των γυναικείων μορφών – Ρωξάνη, Παγκάστη, Τιμόκλεια, Θάληστρη αναδεικνύουν τον ισχυρό ρόλο των γυναικών στη γαλλική Αναγέννηση.

Την ίδια στιγμή ο Αλέξανδρος εκτός από ιδανικός ήρωαςπαρουσιάζεται και ως ο ιδανικός εραστής, όπως και ο ίδιος ο βασιλιάς, που προσφέρει πλούτο και εξουσία στην ερωμένη του. Παρόλα αυτά όμως για λόγους πολιτικήςαναγκάζεται να νυμφευτεί άλλη γυναίκα και να παντρέψει την ευνοούμενητου με άλλον άντρα.

Η τελευταία πράξη του Φραγκίσκου βρίσκει το εικονογραφικό της αντίστοιχο στη σκηνή του Αλέξανδρου που προσφέρει την ερωμένη του Παγκάστη στον αγαπημένο του ζωγράφο Απελλή. Η παράδοση θέλει τον Απελλή να ερωτεύεται σφοδρά την διάσημη για την ομορφιά της εταίρα, την ώρα που την ζωγραφίζει κατά παραγγελία του Αλέξανδρου,ο οποίος δεν διστάζει να παραχωρήσει την ωραία γυναίκα στον καλλιτέχνη που εκτιμά ιδιαίτερα..

Η ιστορία με τον Απελλή και την Παγκάστη, περισσότερο καλλιτεχνικό ανέκδοτο παρά ιστορία, καθώς δεν απαντά στις βιογραφίες του Αλέξανδρου,αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά θέματα της Αναγέννησης, που συνεχίζει να εικονογραφείται με αμείωτο ενδιαφέρον από τους καλλιτέχνες και για έναν άλλο λόγο: φιλότεχνος καιπροστάτηςτων τεχνών ο Αλέξανδρος γίνεται το αρχέτυπο του ιδανικού μαικήνα που δωρίζει στον αγαπημένο του καλλιτέχνη, ειδήμονα της απόλυτης ομορφιάς,ακόμη και την γυναίκα, μετην οποία είναι ερωτευμένος.

Πώς να μην αγαπήσουν οι καλλιτέχνες αυτή την σκηνή που εξυμνεί την ζωγραφική και την εξυψώνει σε μία ελευθέρια, ανώτερη τέχνη, στην οποία υποκλίνεται πρώτος από όλους ο Αλέξανδρος;

Άλλωστε η συσχέτιση με τον Απελλή είναι αγαπημένος ‘τόπος’ για τους αναγεννησιακούς καλλιτέχνες, όπως δείχνει και η εικόνα του Ραφαήλ που εμφανίζεται ως «νέος» Απελλής στην περίφημη «Σχολή των Αθηνών» κοιτάζοντας στα μάτια τους θεατές.

Στο ίδιο κλίμα του ενάρετου Αλέξανδρου προστάτη των γραμμάτων και των τεχνών εντάσσεται και το θέμα του Όρους του Αλεξάνδρου.Ηβασική εικονογραφία αναπαριστά την πρόταση του αρχιτέκτονα Στασικράτη -κατά τον Πλούταρχο-ή Δεινοκράτη -κατά τον Βιτρούβιο-να διαμορφώσει το όρος Άθως σε ένα κολοσσιαίο άγαλμα του βασιλιά που στο αριστερό του χέρι θα κρατά μια οχυρωμένη πόλη και στο δεξί του ένα κύπελλο, όπου συγκεντρώνονται τα νερά και χύνονται στο πέλαγος.

Αν και η πρόταση απορρίφθηκε από τον Αλέξανδρο, το θέμα του Όρους έγινε ιδιαίτερα αγαπητό στην Ευρωπαϊκή τέχνη και συνδέθηκε συχνά με την παπική εξουσία. Στο πρώτο έργο, που αφιερώνεται στον πάπα Αλέξανδρο Ζ’, ο Μέγας Αλέξανδρος γίνεται ο υποδειγματικός πρόγονος: στην επιγραφή των χερουβείμ το μήνυμα είναι ξεκάθαρο «Το όνομά του είναι κοινό, αλλά η μεγαλύτερη αρετή (του) μετατρέπει τις τολμηρές ιδέες σε τέχνη»…

Δίπλα στην όψη του «ειρηνικού» Αλέξανδρου βρίσκουμε και αυτήν του πολεμιστή. Οι μάχες στον Γρανικό και στα Γαυγάμηλα μετατρέπονται από τις μεσαιωνικές μάχες σώμα με σώμα σε πολυπληθείς πολεμικές σκηνές με επικεφαλής τον Αλέξανδρο: τώρα φαίνεται να προέχουν οι ικανότητες του στρατηγού να συντονίσει το στράτευμά του.

Ιδιαίτερα η νίκη επί του Δαρείου και των Περσών γίνεται ένα πολύ σημαντικό θέμα, γιατί συνδέεται αυτή την εποχή με την απειλή των Τούρκων. Στην εικονογραφίασυχνά οι Ανατολίτες βάρβαροι μοιάζουν πιο πολύ με μουσουλμάνους, ενώ οι Έλληνες διατηρούν την αρχαία τους πανοπλία. Έτσι, η νίκη επί των Περσών γίνεται περισσότερο νίκη του Δυτικού Πολιτισμού εναντίον της Ανατολής.

Πιθανόν αυτή η ιστορική σύνδεση να ώθησε πρώτα τον Rodrigo Borgia και μετά άλλους καρδινάλιους και πάπες όπως τον Fabio Chigi ή τον Pietro Vitto Ottoboni να ταυτιστούν με τον «ακατανίκητο Αλέξανδρο», τον “Alexander invictissimus” ο οποίος, ενοποιώντας τον κόσμο, προετοίμαζε, κατά τη γνώμη τους, το βασίλειο της χριστιανοσύνης.

Παράλληλα, σκηνές της ζωής του βασιλιά των Μακεδόνων αποτυπώνονται στον στρατιωτικό οπλισμό βασιλιάδων και ευγενών, όπως τουAlessandro Farnese, που συνεχίζει να τιμά τον Μεγαλέξανδρο όπως έκανε και ο πρόγονός του πάπας Παύλος ΙΙΙ, κατά κόσμον επίσης AlessandroFarnese.

Η επιτομή, ωστόσο, όλων των μαχών του Αλέξανδρου στην ευρωπαϊκή τέχνη της ύστερης Αναγέννησης εντοπίζεται όχι στην Ιταλία, αλλά στη Γερμανία. Παραγγελία του δούκα της Βαυαρίας Γουλιέλμου IV, στις αρχές του 16ου αι., η μεγαλειώδηςμάχη της Ισσούτου Altdorfer, που στέφεται με την επιγραφή του θριάμβου του Αλέξανδρου, αποτελεί στην ουσία το ιδεόγραμμα της μάχης στην παγκόσμια ιστορία.

Η Γερμανία, άλλωστε, θα επιμείνειγια πολύ ακόμη στον επικό απόηχο της φήμης του Αλέξανδρου και στο ρόλο του ως βασικούεκπροσώπου της ελληνικής κυριαρχίας στην Οικουμένη.

Η εικόνα του Αλέξανδρου- πρότυπο του χαρισματικού μονάρχη, θα περάσει και στον 17ο αι., στο παλάτι του πιο διάσημου και εκκεντρικού βασιλιά της Γαλλίας, του Λουδοβίκου 14ου.Ο Βασιλιάς-Ήλιος, όπως αυτοαποκαλούταν, θα εφαρμόσει το πολιτικό του σχέδιο για ένα συγκεντρωτικό μοναρχικό κράτος και θα επιλέξει τη μορφή του Αλέξανδρου, ως τον πιο κολακευτικό καθρέφτη του εαυτού του.

Οι πίνακες και τα σχέδια του Le Brun, που προορίζονταν για μεγάλες ταπισερί στο παλάτι των Βερσαλλιών, μοιάζουν με ένα εκφραστικό και πολύχρωμο θεατρικό θέαμα, μια πραγματική «κινηματογραφική» υπερπαραγωγή- που αγαπούσε ιδιαίτερα ο Λουδοβίκος.

Ωραίος σαν τον Απόλλωνα, ο Αλέξανδρος πρωταγωνιστεί σε γνωστές σκηνές που εξαίρουν τις αρετές του, καθώς και σε ηρωικά, πολεμικά επεισόδια, με πιο διάσημο αυτό της Θριαμβευτικής εισόδου του στη Βαβυλώνα.

Τότε γράφει και ο Ρακίνας το θεατρικό του έργο «Μέγας Αλέξανδρος», με θέμα από τη ζωή του Μακεδόνα βασιλιά, και το αφιερώνει στον Λουδοβίκο.

Τα σχέδια του Le Brun θα αντιγράψουν πάρα πολλοί καλλιτέχνες, ενώ ο ίδιος ο Λουδοβίκος παραγγέλνει χαρακτικά και σχέδια και τα στέλνει ως δώρα στις άλλες βασιλικές αυλές, ενισχύοντας έτσι την προσωπική του εικόνα.

Καθώς ο 17ος αιώνας προχωρεί προς το τέλος του ωστόσο, η εικόνα του Αλέξανδρου,όπως είχε διαμορφωθεί για να εξυπηρετήσει τις φιλοδοξίες των ισχυρών της εποχής, αρχίζει να αμφισβητείται καθώς αυξάνει η κριτική προς τα απολυταρχικά καθεστώτα με τα οποία τον έχουν ταυτίσει.

Ο Ολλανδός ζωγράφος Ρέμπραντ επινοεί ένα νέο θέμα, για να συμβολίσει τη σύγκρουση των φιλοσόφων και των ηγεμόνων: τον Αριστοτέλη μπροστά στην προτομή του Ομήρου. Ο Αριστοτέλης φαίνεται να προβληματίζεται σχετικά με τη σύγκριση των υλικών απολαύσεων και των πνευματικών αξιών, καθώς η μορφή του Αλέξανδρου βρίσκεται επάνω στο μενταγιόν, που κρέμεται από μία βαριά ολόχρυση αλυσίδα, περασμένη στον ώμο του δασκάλου του.

Τότε γίνεται διάσημος και ο κυνικός φιλόσοφος Διογένης. Παραμέρισε από τον ήλιο»λέει στον Αλέξανδρο ο φιλόσοφος που αντί να τον συγχαρεί , όπως όλοι οι άλλοιβρίσκει ενοχλητική την παρουσία του. Το επεισόδιο της μάλλον φανταστικής συνάντησης του Αλέξανδρου με τον Διογένη στην Κόρινθο εικονογραφείται ήδη από τους ιταλούς καλλιτέχνες του 15ου και του 16ου αι., αλλά τώρα γίνεται μόδα.

Οι αριστοκρατικοί κύκλοι και οι πάτρωνες της τέχνης, που αισθάνονται να πιέζονται από τους μονάρχες της εποχής, παραγγέλνουν σε καλλιτέχνες θέματαπου «ξεθάβουν» από το συρτάρι των αρχαίων αντιμοναρχικών πηγών.

Η αρνητική διάθεση του Σενέκα και των Στωικών προς τον Αλέξανδρο ως εκφραστή της αυταρέσκειας και της αλαζονείας της παντοδυναμίας έρχεται σιγά σιγά στο προσκήνιο,η αρχαία διαμάχη επαναλαμβάνεται.

Αν και στη συνάντησή του με τον Διογένη ο Αλέξανδρος τελικά υποκλίνεται στη στάση του φιλοσόφου, το επεισόδιο αυτό θα αποτελέσει μία εξαιρετική παραβολή της ελεύθερης σκέψης σε αντίθεση προς την εξουσία, που εδώ πρεσβεύει ο Αλέξανδρος.

Είναι πια η εποχή του Ρομαντισμού και της ανάπτυξης του εθνικισμού· στην Γαλλία προετοιμάζεται η Επανάσταση των αστών κατά του μοναρχικού καθεστώτος και η διανόηση της Ευρώπης θέλει να φτιάξει έναν καινούριο κόσμο, μία νέα «ευρωπαϊκή δόξα», που δεν θα στηρίζεται στα πρότυπα της αρχαιότητας, όπως γίνονταν έως τότε…

Βέβαια, ο Αλέξανδρος παραμένει ακόμη μια ιδιαίτερα γοητευτική προσωπικότητα και δεν αργεί να εισβάλει στην ιταλική όπερα και να κατακτήσει τα βασιλικά θέατρα από το Λονδίνο, το Παρίσι και την Μαδρίτη μέχρι την Αγία Πετρούπολη. Μετά τον Ρακίνα, ο Lee Nathaniel θα ανεβάσει στο Λονδίνο το έργο «Τhe Rival Queens» ή «Τhe Death of Alexander the Great» και ο Händel θα συνθέσει δύο μουσικά έργα: την όπερα «Alessandro», με θέμα το ταξίδι του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ινδία και τη συνάντησή του με τον βασιλιά Πώρο και το ορατόριο «Αlexander’s Feast» ή «The Power of Music», που αναφέρεται στις θριαμβευτικές εορτές που οργανώθηκαν από τον Μέγα Αλέξανδρο μετά την κατάληψη της Περσέπολης.

Ο σπόρος που έριξε ο Λουδοβίκος 14ος, θα φυτρώσει αρκετά χρόνια αργότερα, ίσως για τελευταία φορά, στη βασιλική αυλή του εγγονού του, Φιλίππου Ε΄ της Ισπανίας. Στην «Αίθουσα του Θρόνου», στο Λα Γκράνχα, οι βασιλικές αρετές προβάλλονται μέσα από εικαστικές αναπαραστάσεις των κατορθωμάτων του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Στο χειρόγραφο του αρχιτέκτονα Γιουβάρρα που συνέλαβε το εικονογραφικό πρόγραμμα διαβάζουμε: « Οι Αρετές της Αυτού Μεγαλειότητας μέσα από τις πράξεις του Αλεξάνδρου. Francesco Solimena,Νεάπολη: Βασιλική τόλμη-Νικηφόρα μάχη κατά του Δαρείου, βασιλέα των Περσών…AgostinoMasucci, Ρώμη: Μεγαλοπρέπεια- (Ο Αλέξανδρος) δίνει εντολή να οικοδομηθεί δίπλα στο Νείλο η Αλεξάνδρεια…».

Οι ταυτίσεις των αρετών με τις βασιλικές δεν θα μπορούσαν να είναι περισσότερο σαφείς, αν και πλέον έχουν περισσότερο διακοσμητικό και υμνητικό χαρακτήρα. Ο Αλέξανδρος δεν θα έχει το ίδιο αντίκρισμα στην πολιτική σκέψη, όπως στο παρελθόν…

Μοναδική εξαίρεση απομένει ο Ναπολέων Βοναπάρτης, που σε μία σειρά εκδηλώσεων μίμησης του Έλληνα στρατηλάτη και θαυμασμού προς το πρόσωπό του, θα παραγγείλει το 1812 στον διάσημο Δανό γλύπτη Thorvaldsen να διακοσμήσει το Palazzo Quirinale της Ρώμης με την ανάγλυφη παράσταση της Θριαμβικής Εισόδου του Αλέξανδρου στη Βαβυλώνα: το ιστορικό ανάλογο με τη θριαμβική είσοδο του Ναπολέοντα στη Ρώμη…

Στο τέλος αυτής της εποχής φαίνεται ότι η μορφή του Αλέξανδρου που γίνεται όλο και περισσότερο αντικείμενο της επιστημονικής ιστορικής έρευνας ενδιαφέρει πια όλο και λιγότερο την τρέχουσα πολιτική και την τέχνη· είναι αλήθεια, όμως, ότι δεν χάνεται ποτέ. Γίνεται, μάλιστα, ίσως ακόμη πιο ελκυστική καθώς απογυμνώνεται από την ιστορική σκηνογραφία και την προφανή πολιτική της χρήση.

Στο τέλος του 19ου αιώνα στον πληθωρικό Θρίαμβο της Βαβυλώνας του Gustave Moreau δεν υπάρχει καμία συνέπεια στην ιστορική ακρίβεια, αφού πρόθεση του ζωγράφου είναι να δημιουργήσει μία ισχυρή συμβολική εικόνα: σε ένα αχρονικό περιβάλλον της Ινδίας, όπου αποδίδονται όλα τα αρχιτεκτονικά στοιχεία που την συμβολίζουν διαχρονικά, ο Αλέξανδρος εικονίζεται, καθισμένος στον θρόνο,να παρακολουθεί την παρέλαση των πολιτισμών, ως η πιο σημαντική προσωπικότητα της αρχαιότητας, ως το σύμβολο, ίσως, του θριάμβου της ανθρωπότητας.

Από την άλλη στον πίνακα του Edgar Degas, ο Αλέξανδρος δαμάζει τον Βουκεφάλα, η απλότητα και ο ρεαλισμός αυτού του σπουδαίου έργου φέρνουν τον ήρωα πιο κοντά στα μέτρα του νεωτερικού, καθημερινού, ανθρώπου: η εξημέρωση του αλόγου είναι μια μεγαλειώδης στιγμή για τον ικανό και τολμηρό μικρό Αλέξανδρο και τον περήφανο πατέρα του.