Στην απεραντοσύνη του ρωσικού κράτους, το όνομα του Αλέξανδρου, όνομα αγαπητό, ακούγεται σαν πολλαπλή ηχώ:Александр. Ο Αλέξανδρος του Βυζαντίου, ο Ήρωας Αλέξανδρος του Μυθιστορήματος, ο Στρατηλάτης και χαρισματικός Ηγεμόνας της αρχαιότητας Αλέξανδρος, ώσπου τον 18ο αι. στην αυλή της Μεγάλης Αικατερίνης της Ρωσίας ο Αλέξανδρος θα ενσαρκώσει το πρότυπο του απόλυτου μονάρχη.

Η τσαρίνα, που παγιώνει το θεσμό της απόλυτης μοναρχίας, βαφτίζει τον εγγονό της με το όνομά του και ονειρεύεται να δημιουργήσει μία τεράστια αυτοκρατορία, όπως η δική του.

Η πρώτη αναγνωρίσιμη μορφή του Αλέξανδρου εμφανίζεται στην χώρα, όταν οι ηγεμόνες των Ρως του Κιέβου εισάγουν τον χριστιανισμό, τον 10ο αι. και έχει το σχήμα βυζαντινού αυτοκράτορα.

Οι βυζαντινές επιρροές καθιερώνουν τον Αλέξανδρο ως πρότυπο ενάρετου βασιλιά στο αγαπητό την εποχή αυτή σχήμα της Ανάληψης.Το ουράνιο ταξίδι του ήρωα με τη βοήθεια μυθικών όντω νπεριγράφεται στο Μυθιστόρημα του Αλέξανδρου, που μεταφράζετα ικαι στα ρωσικά και ενσωματώνεται στα κείμενα των Ρωσικών Χρονικών της εποχής.

Το ταξίδι του Αλέξανδρου στους αιθέρες, που δημιουργεί συνειρμούς ανάληψης και αποθέωσης, εισάγεται στον διάκοσμο των ρωσικών εκκλησιών και βρίσκει μια θέση ανάμεσα σε βασιλείς της Παλαιάς Διαθήκης και επεισόδια από το Ιερό Ευαγγέλιο, όπως δείχνει το ανάγλυφο του 12ου αιώνα από την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στοVladimir,

Το ανάγνωσμα που καθιερώνει τον Αλέξανδρο στην Ρωσία είναι η «Αλεξανδρίς», το πιο σημαντικό σερβικό μυθιστόρημα του μεσαίωνα.

Βασισμένο στο μυθιστόρημα του Ψευδο-Καλλισθένη, αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυλικού μυθιστορήματος του 14ου-15ου αι. και γίνεται εξαιρετικά δημοφιλές στην Ρωσία του 17ου.

Οι περιπέτειες του Αλέξανδρου στην Ινδία, οι τερατόμορφοι άνθρωποι που συναντά, η εξερεύνηση του βυθού, το τείχος που σταματά την κάθοδο των ακάθαρτων λαών Γωγ και Μαγώγ, ο πόλεμος με τον Πώρο συνοδεύονται από ευφάνταστες εικονογραφήσεις των διάφορων εκδόσεων.

Ιδιαίτερα δημοφιλή είναι τα lubki, τα ρωσικά λαϊκά έντυπα που μεταφέρουν σε κάθε γωνιά του κράτους τα ανδραγαθήματα και τις ιστορίες του Αλέξανδρου·

Ο Έλληνας στρατηλάτης αναδεικνύεται σε μία πανίσχυρη ηρωική και εμβληματική μορφή και κατατάσσεται ανάμεσα στους ήρωες της ρωσικής παράδοσης.

Η εικονογραφημένη «Αλεξανδρίς» βρίσκεται σε κάθε βιβλιοθήκη και βέβαια στη βιβλιοθήκη των τσαρικών ανακτόρων.

Τα κατορθώματα του Μεγαλέξανδρου είναι ανάμεσα στα πρώτα αναγνώσματα των μικρών Τσάρεβιτς που μαθαίνουν έτσι να τον βλέπουν σαν πρότυπο, όπως συμβαίνει με τον Tsarevich Pyotr Alexeevich που θα γίνει ο Πέτρος ο Μέγας της Ρωσίας.

Η διαπαιδαγώγηση των διαδόχων αποτελεί μία από τις σημαντικότερες φροντίδες των Τσάρων, που από τα μέσα του 17ου αιώνα, την εποχή του Τσάρου Alexey Mikhailovich, έχουν στραμμένο το βλέμμα στην Ευρώπη.

Το ρωσικό κράτος πρέπει να αποτελεί συνέχεια των ένδοξων μοναρχιών του κόσμου και οι ανακτορικές βιβλιοθήκες γεμίζουν με ιστορικές ανθολογίες και Ρωσικά Χρονικά που ενισχύουν την ιδέα της Μόσχας ως Τρίτης Ρώμης, αλλά και με βιβλία για τις σημαντικές μοναρχίες της ανθρωπότητας, με τον Αλέξανδρο να καταλαμβάνει πολλές σελίδες ιστορίας.

Ο έφηβος Fyodor Alexeevich διάβαζε τα κείμενα του Πομπήιου Τρώγου για τις μοναρχίες της αρχαιότητας, και την ημέρα της ενθρόνισής του, ο παιδαγωγός του, Simeon Polotsky, θα του ευχηθεί να κατακτήσει την εξουσία που είχε ο Αλέξανδρος .

Ο ετεροθαλής αδελφός του, Πέτρος, αγαπούσε ιδιαίτερα την ιστορία του Κούρτιου Ρούφου για τον Αλέξανδρο και σαν τσάρος και αυτοκράτορας ο Πέτρος ο Μέγας , θα παραγγείλει μια νέα μετάφραση του βιβλίου στα ρωσικά και θα επιβεβαιώσει το θαυμασμό του για τον Αλέξανδρο, κοσμώντας με την μαρμάρινη προτομή του τους Θερινούς Κήπους της Αγίας Πετρούπολης.

Όπως οι ρωμαίοι αυτοκράτορες, οι Ρώσοι Τσάροι έχουν ως πρότυπο τον Αλέξανδρο και καλλιεργούν συσχετίσεις μαζί του.

Στις λιθογραφίες της εποχής η νίκη του Αλέξανδρου εναντίον του Πώρου χρησιμοποιείται ως παράλληλο των μαχών του Πέτρου εναντίον του Καρόλου της Σουηδίας, ενώ είναι γνωστές περιγραφές του τσάρου με χαρακτηριστικές αναφορές στον Αλέξανδρο.

Ακόμη και την Αικατερίνη την Μεγάλη άρεσε να ακούει από τους καλλιτέχνες που φιλοτεχνούν πορτρέτα της, ότι είχε ομοιότητες με τον Έλληνα βασιλιά.

Και όπως το πρότυπό τους, ο Αλέξανδρος, γίνεται Μέγας, το ίδιο συμβαίνει και με τους δύο ηγεμόνες που θα εδραιώσουν την ιδέα της πεφωτισμένης ηγεμονίας στην Ρωσία και θα φροντίσουν για τον εκσυγχρονισμό και την επέκταση του βασιλείου τους, τον Μέγα Πέτρο και την Μεγάλη Αικατερίνη .Η επιδίωξή της να δημιουργήσει, όπως ο Αλέξανδρος, μίαν αυτοκρατορία που θα ενώσει την Ανατολή με την Δύση, οδηγεί την Αικατερίνη στην σύλληψη της ιδέας της ανασύστασης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Αυτό θα επιτευχθεί με την εκδίωξη των Τούρκων και την εφαρμογή του «Ελληνικού Σχεδίου», που προέβλεπε την δημιουργία ενός ουδέτερου κράτους στα νότια της Ρωσίας με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη.

Ρυθμιστές της νέας κατάστασης σχεδιάζει να είναι οι δύο της εγγονοί, που βαφτίζει συμβολικά Αλέξανδρο και Κωνσταντίνο. [21,22]Η ιδεολογική έκφραση του οράματός της βρίσκεται στο ζωγραφικό πίνακα που παραγγέλνει στον Richard Promptonτο 1781: ο μικρός Κωνσταντίνος κρατά το Λάβαρο της Πίστης, που εμφανίστηκε στον Μεγάλο Κωνσταντίνο, πριν τη μάχη του με τον Μαξέντιο, ενώ ο Αλέξανδρος κόβει τον Γόρδιο Δεσμό, την πολύπλοκη και «στριφνή» ευρωπαϊκή πραγματικότητα.

Παρόλο που το σχέδιο της δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ, η Αικατερίνη πετυχαίνει να κερδίσει την ευρωπαϊκή αναγνώριση.

Η Αικατερίνη αγαπάει το διάβασμα και τις τέχνες και διατηρεί σε όλη της την ζωή σχέσεις με τους μεγαλύτερους διανοητές του Διαφωτισμού, τον Βολταίρο και τον Μοντεσκιέ, αν και δεν της επιτρέπεται να εφαρμόσει πάντα τις αρχές του στο κράτος της.

Η ίδια θα ιδρύσει στην Αγία Πετρούπολη το πρώτο μουσείο στο Hermitage, για να στεγάσει εξαιρετικά σημαντικές συλλογές τέχνης, όπου η μορφή του Αλέξανδρου αποτελεί μία ιδιαίτερη κατηγορία. Αρχαία και νεότερα αντικείμενα τέχνης θα συγκεντρωθούν στην Αγία Πετρούπολη, εγκαινιάζοντας μία σταθερή και διαρκή πολιτική διαχρονικής συλλογής έργων που αφορούν στον Αλέξανδρο, προέρχονται από Δύση και Ανατολή και μπορούν να είναι κάθε είδους αντικείμενα τέχνης, πίνακες, χαρακτικά, γλυπτά, σφραγιδόλιθοι και πολύτιμα μικροτεχνηματα.

Η Αικατερίνη, στα τέλη του 18ου αιώνα θα παραγγείλει στο Λονδίνο εκμαγεία από αρχαίους και νεότερους σφραγιδόλιθους με θέμα τον Αλέξανδρο και τον Τρωικό Πόλεμο, για να κατασκευαστούν επαναλήψεις τους σε σφραγιδόλιθους που παράγονται στο αυτοκρατορικό εργαστήριο του Ekaterinburg, στα Ουράλια Όρη.

Η οικεία και εμβληματική εικόνα του Αλέξανδρου, δεν αργεί να γίνει μόδα στην Ρωσία του νεοκλασικισμού.

Οι ακαδημαϊκοί καλλιτέχνες, ζωγράφοι και γλύπτες, θα ασχοληθούν με θέματα, βασισμένα σε κείμενα της αρχαιότητας, όπως η «Συνάντηση με τον Διογένη», «Η αγρυπνία του Αλέξανδρου», «Η εμπιστοσύνη του Αλέξανδρου στον γιατρό Φίλιππο»…

Χάρη στις εξαιρετικές πλούσιες συλλογές του μουσείου Hermitageτης Αγίας Πετρούπολης και τις περιοδικές εκθέσεις που οργανώνονται, οι οποίες είναι αφιερωμένες στην ιστορία και στην κληρονομιά του, η Ρωσία είναι μία από τις χώρες που ξανασυστήνουν στον σύγχρονο κόσμο τον Μέγα Αλέξανδρο.