Ο θάνατος του Αλεξάνδρου και οι περιπέτειες του Σώματος
Η θεοποίηση του Αλεξάνδρου
Η διαρκής παρουσία του Αλέξανδρου στα νομίσματα
Αλέξανδρος και Βυζάντιο, πρότυπο βασιλέως
Αλέξανδρος και Δυτικός Μεσαίωνας, ο ιδανικός ιππότης
Ο Αλέξανδρος και η Δύση. Από την Αναγέννηση στο Ρομαντισμό
Ο Αλέξανδρος στη Ρωσία
Ο Αλέξανδρος και η αρχή της σύγχρονης ιστοριογραφίας
Ο Αλέξανδρος και η 7η τέχνη
Η Αναζήτηση του Αλέξανδρου σήμερα
Ο Αλέξανδρος προπάτωρ δυναστειών
Η γέννηση του θρύλου, το μυθιστόρημα
Αλέξανδρος και Ρώμη
Αλεξάνδρου Μίμησις
Ο Αλέξανδρος και η νέα Ελλάδα

Η θεοποίηση του Αλεξάνδρου

Η θεοποίηση του Αλεξάνδρου

Η ανύψωση του Αλεξάνδρου στη σφαίρα του θεϊκού ήταν κάτι αρκετά αναμενόμενο, καθώς η πορεία του και η έκβαση της εκστρατείας παρείχαν σοβαρές ενδείξεις στους απλούς ανθρώπους για την ασυνήθιστη δύναμη και τις σχεδόν υπερφυσικές ικανότητες του νεαρού βασιλιά. Η λατρεία του, που ξεκίνησε ενώ βρισκόταν εν ζωή, δεν ήταν το πρώτο ή το μοναδικό φαινόμενο στην αρχαιότητα. Κάποιοι από τους προγόνους του Αλεξάνδρου ήδη φαίνεται να λατρεύονται στη Μακεδονία: έχει βρεθεί βωμός του Αμύντα Γ΄ που η χρονολόγησή του δείχνει ότι ζούσε, αλλά φαίνεται ότι και ο γιος του, ο Φίλιππος Β΄ λατρευόταν στην Αμφίπολη και ίσως στην Ερεσσό και την Έφεσο, ενώ σίγουρα τον λάτρευαν ως θεό στους Φιλλίπους. Ωστόσο, ενδεικτική ήταν η αφιέρωσή του στο Φιιλιπππείο καθώς και η είσοδος της εικόνας του ως δέκατου τρίτου θεού στο θέατρο όπου δολοφονήθηκε. Ο δε Λύσανδρος, Σπαρτιάτης στρατηγός, λατρεύτηκε από Σαμίους για τη νίκη επί των Αθηναίων το 404: ανήγειραν βωμό, του έκαναν θυσίες, τραγουδούσαν θρησκευτικά τραγούδια και μετονόμασαν τη γιορτή της Ήρας σε Λυσάνδρεια. Ακόμα και για το Διονύσιο, τον τύραννο των Συρακουσών, γνωρίζουμε ότι υπάρχουν ενδείξεις για τη λατρεία του με θυσίες και σπονδές.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο μαντείο του Άμμωνα στη Σίβα, μαθαίνουμε από ελαφρώς αντικρουόμενες αφηγήσεις ιστορικών, ότι αναγνωρίστηκε επισήμως ως γιος του θεού Άμμωνος-Ρα. Αυτόν τον τίτλο δεν θα τον απορρίψει. Αντιθέτως, θα τον χρησιμοποιήσει ως ένα επιπλέον εργαλείο για την πολιτική-πολιτιστική ενοποίηση της απέραντης αυτοκρατορίας. Μάλλον δεν εξέδωσε κάποιο διάταγμα που να επιβάλλει τη λατρεία του σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας, όπως υπήρχε η υπόνοια, ωστόσο όταν δέχεται πρεσβείες στη Βαβυλώνα, στις τελευταίες ημέρες τις ζωής του, οι απεσταλμένοι ήταν στεφανωμένοι σαν προσκυνητές σε θεό.

Ο Αλέξανδρος λατρευόταν σε πόλεις της Μικράς Ασίας τις οποίες είχε ελευθερώσει από τον περσικό ζυγό). Σε αυτές υπήρχε βωμός ή ναός, προσφέρονταν θυσίες, γίνονταν αγώνες, θεσπίζονταν ιερατικά αξιώματα, ακόμα και φυλές έπαιρναν το όνομά τους. Για τη λατρεία του μετά το θάνατό του μαθαίνουμε λιγότερα πράγματα. Στην Πριήνη, για παράδειγμα, γνωρίζουμε από επιγραφή ότι το 2ο αι. μ.Χ. ιδιώτες επισκέυασαν το Αλεξάνδρειο, το ναό του Αλεξάνδρου. Στις Ερυθρές, στον προϋπολογισμό των αρχών του 2ου αι. π.Χ. πάλι, συμπεριλαμβάνονται κονδύλια για θυσίες προς τιμήν του Αλεξάνδρου. Μια σειρά αγώνων στο όνομά του, τα «Αλεξανδρεια», πραγματοποιούνται σε διάφορες σπουδαίες πόλεις του βασιλείου (Αλεξάνδρεια, Βέροια, Ρόδος, Σμύρνη). Στην Αλεξάνδρεια, την πρώτη πόλη που ίδρυσε, τον τιμούσαν ως ιδρυτής της πόλη αλλά μαρτυρείται και διαφορετική λατρεία, ήδη από το 290 π.Χ., που ήταν εθνική και το όνομα του επωνύμου ιερέα χρησιμοποιούνταν σε συμφωνίες στην ελληνική και τη δημοτική γλώσσα. Από την Ελλάδα, από μακεδονικό τάφο του 4ου αι. π.Χ. προέρχεται μια αφιερωματική επιγραφή που αναφέρεται στον Ηρακλή, τον Αλέξανδρο και τον Κάσσανδρο, που παραπέμπει σε ιδιωτική λατρεία, ως τα βάθη της Ανατολής, στην Κανταχάρ, όπου βρέθηκε μια άλλη επιγραφή σχετική με τη λατρεία του Αλεξάνδρου, τα ίχνη της ανθρώπινης ευλάβειας προς το πρόσωπό του δεν είναι τόσο αμυδρά. Πώς θα μπορούσαν να είναι; Όταν μία τέτοια προσωπικότητα φανεί στο στερέωμα της ιστορίας, λάμπει για πάντα, φωτίζοντας το δρόμο των ανθρώπων που βρίσκουν κοντά στον ανίκητο στρατηλάτη τη δύναμη και τη βοήθεια για να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες της ζωής.

ΑΡΧΗ