Όσο ζούσε ο Αλέξανδρος δεν επεδίωξε να απεικονίσει το πρόσωπό του στα νομίσματα που εξέδωσε. Ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του προτίμησε να κρατήσει τις μορφές του Ηρακλή, του μυθικού προγόνου των Μακεδόνων, του Δία και της Αθηνάς. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες περιπτώσεις νομισμάτων στα οποία απεικονίζεται πιθανόν ο ίδιος ο μακεδόνας βασιλιάς: οι δύο πρώτες αφορούν σε χάλκινα νομίσματα από τη Ναύκρατι (Εικ.1) και τη Μέμφιδα της Αιγύπτου (Εικ.2) που απεικονίζουν στην κύρια όψη τους ένα νεαρό, αγένειο άνδρα. Στη δεύτερη μάλιστα περίπτωση, ο άνδρας φοράει φρυγικό κράνος, όμοιο με εκείνο που χρησιμοποιούσε και ο Αλέξανδρος.

Η τρίτη περίπτωση απεικόνισης του Αλεξάνδρου όσο βρισκόταν ακόμα στη ζωή είναι το «μετάλλιο του Πώρου», όπως έχει επικρατήσει να λέγεται. Πρόκειται στην ουσία για ένα ασημένιο δεκάδραχμο που εκδόθηκε προς τιμήν της νίκης του Αλεξάνδρου εναντίον του Ινδού βασιλιά Πώρου, ή ως μια μορφή αριστείας με την οποία ο Αλέξανδρος τίμησε τους απόμαχους της εκστρατείας. Μπορεί ο μακεδόνας βασιλιάς να μην αντιμετώπισε ποτέ κατά πρόσωπο τον ίδιο τον Πώρο, όμως τα στρατεύματά τους συγκρούστηκαν το 326 π.Χ. κοντά στον Υδάσπη ποταμό, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του προς την Ινδία. Στην κύρια όψη του νομίσματος ένας έφιππος πολεμιστής, πιθανόν ο ίδιος ο Αλέξανδρος, επιτίθεται με το δόρυ του σε έναν ελέφαντα. Οι δυο άνδρες στην πλάτη του ταυτίζονται συμβολικά με το βασιλιά Πώρο και τον οδηγό του που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τον αντίπαλό τους (Εικ. 3). Στην πίσω πλευρά του μεταλλίου δεσπόζει η επιβλητική μορφή ενός άντρα που ταυτίστηκε με το μακεδόνα βασιλιά. Φοράει στολή έλληνα ιππέα και το χαρακτηριστικό φρυγικό κράνος με τα δύο λοφία που φορούσε και στη μάχη του Γρανικού ποταμού. Κρατώντας στο χέρι του τον κεραυνό, το σύμβολο του Δία και πατέρα του, παραπέμπει στη θεϊκή καταγωγή του. Σε ένα παραπλήσιο μετάλλιο που προέρχεται πιθανόν από τον ίδιο θησαυρό νομισμάτων, ενώ στην κύρια όψη η παράσταση παραμένει η ίδια, στην πίσω πλευρά μια Νίκη πλησιάζει πετώντας για να στεφανώσει τον Αλέξανδρο που κρατάει και πάλι το σύμβολο του θεού (Εικ.4). Οι συγκεκριμένες παραστάσεις θεωρούνται μοναδικές, καθώς πιστεύεται ότι αποτελούν την πρώτη απόπειρα θεοποίησης του Αλεξάνδρου.

Μια νέα περίπτωση χρυσού μεταλλίου ήρθε στο φως τη δεκαετία του ’90 με την εύρεση ενός μεγάλου θησαυρού προερχόμενου από ένα απομακρυσμένο χωριό στα σύνορα του Αφγανιστάν με το Πακιστάν. Το εντυπωσιακό εύρημα απεικόνιζε στην κύρια όψη του το πορτραίτο του Αλεξάνδρου με λεοντοκεφαλή, με αιγίδα και με τα κέρατα του Άμμωνα Δία, παραπέμποντας όχι μόνο στη νίκη του κατά του βασιλιά Πώρου, αλλά και στη θεϊκή καταγωγή του (Εικ……).

Εκείνοι όμως που χρησιμοποίησαν την εικόνα του Αλεξάνδρου στα νομίσματά τους ήταν κυρίως οι διάδοχοί του. Οι λόγοι ήταν πολιτικοί, αφού αποσκοπούσαν να νομιμοποιήσουν την αναρρίχησή τους στο θρόνο ενός από τα βασίλεια που είχε ιδρύσει ο μακεδόνας βασιλιάς. Πρώτος τον απεικόνισε ο σατράπης της Αιγύπτου, ο Πτολεμαίος A’ Σωτήρ (Εικ.5). Ο Αλέξανδρος παρουσιάζεται με δορά ελέφαντα, σύμβολο όχι μόνο της κατάκτησης της Ινδίας, αλλά ταυτόχρονα και σύμβολο αποθέωσης. Η αιγίδα του Δία και τα κέρατά του που ξεπροβάλουν κάτω από τη δορά υποδηλώνουν τη σχέση του βασιλιά με τον παντοδύναμο θεό (Εικ.6). Το ίδιο αυτό πορτραίτο χρησιμοποιήθηκε και για τα χρυσά νομίσματα του Πτολεμαίου (Εικ.7). Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα ο μακεδόνας βασιλιάς απεικονίζεται φορώντας διάδημα και αιγίδα στον ώμο του, κρατώντας κεραυνό και παρελαύνοντας σε άρμα που σέρνουν τέσσερεις ελέφαντες. Αυτή τη φορά όμως απεικονίζεται στην πίσω πλευρά, αφού την κύρια παράσταση καλύπτει πλέον το πορτραίτο του ίδιου του Πτολεμαίου με τα βασιλικά σύμβολα εξουσίας (Εικ. 8). Παρόμοιες περίπου παραστάσεις χρησιμοποιήθηκαν και στα χάλκινα νομίσματα (Εικ.9).

Την ίδια περίοδο το παράδειγμα του Πτολεμαίου ακολούθησε ο Αγαθοκλής, τύραννος και μετέπειτα βασιλιάς των Συρακουσών. Φανερά επηρεασμένος από τα νομίσματα του Πτολεμαίου, απεικόνισε στην κύρια όψη των νομισμάτων του τον Αλέξανδρο ως νεαρό άνδρα με δορά ελέφαντα και αιγίδα. Η παράσταση της πίσω πλευράς είναι πιθανόν εμπνευσμένη από κάποια στρατιωτική επιτυχία του Αγαθοκλή (Εικ.10) που οδήγησε και στη κοπή του συγκεκριμένου νομίσματος.

Νομίσματα με τη μορφή του Αλεξάνδρου εξέδωσε και ένας ακόμα από τους διαδόχους του, ο Σέλευκος Α’ ο Νικάτωρ μόλις απέκτησε το βασιλικό τίτλο, όμως το πορτραίτο του νεκρού βασιλιά δεν χρησιμοποιήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στην κύρια πλευρά κάποιων από τα πρώτα νομίσματα του Σελεύκου, ο Αλέξανδρος απεικονίζεται με κράνος διακοσμημένο με κέρατα και αυτιά ταύρου που καλύπτεται από δέρμα λεοπάρδαλης (Εικ. 11). Ο θρυλικός βασιλιάς της Μακεδονίας απεικονίστηκε και στα χρυσά νομίσματα του Σελεύκου φορώντας δορά ελέφαντα (Εικ. 12,13) που είναι και το μοναδικό όμοιο χαρακτηριστικό με τα αντίστοιχα νομίσματα που εξέδωσε ο Πτολεμαίος. Η παρουσία της Νίκης που στεφανώνει τρόπαιο ή κεφάλι αλόγου, παραπέμπει πιθανόν σε κάποια στρατιωτική νίκη του Σελεύκου που στάθηκε και η αφορμή για την κοπή των νομισμάτων αυτών.

Το πορτραίτο του θεοποιημένου Αλεξάνδρου απεικόνισε και ο ηγεμόνας της Θράκης, ο Λυσίμαχος, με μια μοναδική από καλλιτεχνικής απόψεως παράσταση. Το πορτραίτο του μακεδόνα βασιλιά είναι εμπνευσμένο πιθανόν από κάποιο έργο του γλύπτη Λυσίππου, του μοναδικού που είχε την άδεια να φιλοτεχνεί απεικονίσεις του σε χαλκό. Φορώντας το βασιλικό διάδημα και τα κέρατα του Άμμωνα Δία, ο Αλέξανδρος απεικονίζεται με υπέροχα χαρακτηριστικά και έντονο βλέμμα κάνοντας το νόμισμα αυτό τόσο αγαπητό ώστε να συνεχίσει να χρησιμοποιείται και μετά το θάνατο του Λυσιμάχου (Εικ. 16-17).

Κι ενώ λοιπόν θα πίστευε κανείς ότι οι τελευταίοι που χρησιμοποίησαν το πορτραίτο του Αλεξάνδρου ήταν οι διάδοχοί του, ή σύγχρονοι με εκείνους ηγεμόνες, αποδείχτηκε ότι ακόμα και άνθρωποι που δεν τον γνώρισαν ποτέ ένιωσαν την ανάγκη να δημιουργήσουν δεσμούς με το μυθικό αυτό ηγέτη. Ένας από αυτούς ήταν και ο Αγαθοκλής, ο σατράπης της απομακρυσμένης Βακτρίας (185-170 π.Χ.), ο οποίος εξέδωσε νομίσματα με το πορτραίτο του Αλεξάνδρου στην κύρια όψη, σε μια προσπάθεια να νομιμοποιήσει την ανάληψη του θρόνου και να δηλώσει την κοινή καταγωγή του με τον μακεδόνα βασιλιά. Ως άλλος Ηρακλής, ο Αλέξανδρος των νομισμάτων αυτών παραπέμπει σε νομίσματα που είχε εκδώσει κάποτε ο ίδιος. Η επιγραφή «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΙΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ» που πλαισιώνει το πορτραίτο του συναντάται για πρώτη φορά.

Όταν στα μέσα του 2ουπ.Χ. αι. η Μακεδονία έγινε ρωμαϊκή επαρχία, ο ρωμαίος ταμίας Αισίλλας εξέδωσε ασημένια νομίσματα που απεικόνιζαν -για πρώτη φορά στην περίπτωση ρωμαϊκών νομισμάτων- το πορτραίτο του Αλεξάνδρου στην κύρια όψη τους. Τα μακριά μαλλιά του διακοσμούνται με τα κέρατα του Άμμωνα Δία, όχι όμως και με το βασιλικό διάδημα που δεν θεωρείται πλέον απαραίτητο.

Νομίσματα με τη μορφή του Αλεξάνδρου εξέδωσαν όμως ανεξάρτητα και διάφορες άλλες πόλεις μεταξύ του 2οπ.Χ. και του 3ομ.Χ. αι., σε μια προσπάθεια να δημιουργήσουν δεσμούς με το θρυλικό βασιλιά, τον οποίο θεωρούσαν δικαιολογημένα ή όχι τον ιδρυτή τους. Η παρουσία του στα νομίσματα αυτά συχνά συνδυάζεται με μύθους που συνόδευαν την ίδρυση της εκάστοτε πόλης. Η Αλεξάνδρεια κατ’ Ισσόν, οι Αιγαιές, η Νίκαια της Βιθυνίας, η Αλεξάνδρεια της Τρωάδος , η Σμύρνη η Απολλωνία των Μορδιαίων, η Καισάρεια της Φοινίκης , η Σαγαλασσός της Πισιδίας είναι μερικές από τις πόλεις αυτές.

Κατά τον 3ομ.Χ. αι. στην επαρχία της Μακεδονίας, το Κοινό των Μακεδόνων με έδρα τη Βέροια εκδίδει χάλκινα νομίσματα με την κεφαλή του Μ. Αλεξάνδρου σε μία ποικιλία εικονογραφικών τύπων. Αφορμή στάθηκε η διοργάνωση αγώνων προς τιμήν του, τα Αλεξάνδρεια Ολύμπια (Εικ. 40-41). Στην κύρια όψη τους απεικονίζεται άλλοτε αγένειος, με διάδημα, άλλοτε με αττικό κράνος και πιο σπάνια με τα όπλα του. Λιγότερο συχνά φέρει τα κέρατα του Άμμωνα Δία, ή τη δορά του λιονταριού. Στην πίσω πλευρά, μεταξύ άλλων απεικονίζονται και σκηνές από την καθημερινή ζωή του, όπως να δαμάζει το Βουκεφάλα ή να κυνηγάει λιοντάρι, ενώ άλλα απεικονίζουν αγάλματα που στήθηκαν προς τιμήν του. Σε κάποια άλλα πάλι απεικονίζεται η θεϊκή σύλληψη του Αλεξάνδρου, με την Ολυμπιάδα να υποδέχεται τον Άμμωνα-Δία που έχει μεταμορφωθεί σε φίδι.

Η ίδια γιορτή στάθηκε πιθανόν αφορμή για την έκδοση χρυσών μεταλλίων, είκοσι εκ των οποίων ανακαλύφθηκαν σε θησαυρό στον κόλπο του Abukir, κοντά στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Πρόκειται μάλλον για έπαθλα που απονέμονταν στους νικητές των αγώνων ή για δώρα προς τους επισήμους που παραβρίσκονταν στη γιορτή που τελούνταν προς τιμή του θρυλικού βασιλιά της Μακεδονίας. Ο Αλέξανδρος απεικονίζεται είτε με τα κέρατα του Άμμωνα Δία και διάδημα, είτε με θώρακα, ασπίδα και αττικό κράνος. Εξαιρετική είναι η παράσταση με την προτομή του μακεδόνα βασιλιά με δόρυ και ασπίδα διακοσμημένη με τον ζωδιακό κύκλο, μια απεικόνιση που υπονοεί ότι ο Αλέξανδρος είναι πλέον Κοσμοκράτορας. Τα θέματα της πίσω πλευράς συνδέονται με τις πολεμικές αρετές του καθώς και με τη θεϊκή καταγωγή του. Μια Νίκη παρουσιάζει στον Αλέξανδρο τα όπλα του. Στο έμβλημα της ασπίδας ο Αχιλλέας ετοιμάζεται να σκοτώνει την αμαζόνα Πενθεσίλεια. Σε άλλη περίπτωση, ο Αλέξανδρος κυνηγάει πεζός ένα αγριογούρουνο, μια αγαπημένη βασιλική συνήθεια, ή με το άλογό του, τον Βουκεφάλα, ή σε θριαμβευτική σκηνή να ιππεύει άρμα.

Σε έναν άλλο πολύτιμο θησαυρό του 3ομ.Χ. αι. που εντοπίστηκε κοντά στην Ταρσό της αρχαίας Κιλικίας, στη σημερινή Τουρκία, περιλαμβάνονταν και τρία χρυσά μετάλλια, τα δύο εκ των οποίων απεικονίζουν τον Αλέξανδρο. Στο ένα από αυτά, φορώντας διάδημα, ο αιώνιος βασιλιάς ατενίζει την ανατολή, με τα μαλλιά του να ανεμίζουν (Εικ.75), ενώ στην πίσω πλευρά πρωταγωνιστεί έφιππος σε κυνήγι λιονταριού. Στο δεύτερο μετάλλιο, ο Αλέξανδρος ως Ηρακλής εμφανίζεται με τη δορά του λιονταριού.

Η λατρεία προς το πρόσωπο του Αλεξάνδρου δεν αφήνει ασυγκίνητο ούτε τον ίδιο τον ρωμαίο αυτοκράτορα Καρακάλλα που πιστεύει ότι είναι η μετεμψύχωση του μακεδόνα βασιλιά. Στα νομίσματα που εκδίδει τοποθετεί το πορτραίτο του και αντιγράφει τους τύπους των νομισμάτων του Αλεξάνδρου, χωρίς βέβαια να απουσιάζει ο ίδιος. Η προτομή του ρωμαίου αυτοκράτορα με ασπίδα που απεικονίζει τον Αλέξανδρο αποτυπώθηκε και σε ένα από τα χρυσά μετάλλιο του θησαυρού του Abukir.

Τη μορφή του Αλεξάνδρου θα συναντήσουμε στα μέσα του 4ου και στις αρχές 5ου αι. μ.Χ. και στη Ρώμη, σε μια σειρά από χάλκινα μετάλλια (contorniates) που αντάλλασσαν μεταξύ τους οι ειδωλολάτρες κάτοικοι την ημέρα της Πρωτοχρονιάς ως ένδειξη καλή τύχης. Μεταξύ άλλων ο Αλέξανδρος, ως σύμβολο καλής τύχης απεικονίζεται με τύπους που ομοιάζουν με εκείνους των νομισμάτων του Κοινού της Μακεδονίας ή των χρυσών μεταλλίων της Ταρσού και του Aboukir. Το πορτραίτο του θα συνεχίσει να απεικονίζεται στα δαχτυλίδια των ανδρών και στα κοσμήματα των γυναικών της εποχής. Είναι χαρακτηριστική η οργή του Ιωάννη του Χρυσοστόμου από την έκσταση της χρήσης και της λατρείας της εικόνας του Αλεξάνδρου στα νομίσματα της εποχής που οι πιστοί τα χρησιμοποιούσαν ως φυλαχτά.

Δεκατρείς αιώνες αργότερα η μορφή του θα διακοσμήσει την επιφάνεια χάλκινων μεταλλίων, ενώ μια δεκαετία πριν τη δύση του μακροβιότερου ελληνικού νομίσματος, της δραχμής, ο μεγάλος μακεδόνας βασιλιάς θα κοσμήσει με το πορτραίτο του την επιφάνειά της.