Το 404 π.Χ. ο Πελοποννησιακός πόλεμος τελειώνει και η ηττημένη Αθήνα αναγκάζεται να δεχτεί τους σκληρούς όρους της Σπάρτης που είναι η αδιαφιλονίκητη κυρίαρχος του παιχνιδιού, αλλά αυτό δεν θα διαρκέσει για πολύ.

Πριν περάσουν δέκα χρόνια η σπαρτιατική ηγεμονία γίνεται δυσβάσταχτη για τις Ελληνικές πόλεις και ακόμη και παλιοί σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων, πόλεις-κράτη όπως η Κόρινθος, η Θήβα και το Άργος προσχωρούν στην συμμαχία των Αθηναίων που έχουν εξασφαλίσει και την υποστήριξη των Περσών.

Ο Κορινθιακός πόλεμος ξεκινά το 395 π.Χ. και οι ήδη εξασθενημένες πόλεις υφίστανται για οχτώ ολόκληρα χρόνια τα δεινά του.

Οι Σπαρτιάτες στρέφονται με την σειρά τους και αυτοί στους Πέρσες και ο ναύαρχος Ανταλκίδας ταξιδεύει στις Σάρδεις και τα Σούσα και τελικά καταφέρνει να πείσει τον Πέρση βασιλέα Αρταξέρξη Β΄ να πάρει το μέρος τους. Οι περσικές ενισχύσεις και η βοήθεια του τυράννου των Συρακουσών Ιέρωνα Α΄ (Διονυσίου Α’) δυναμώνουν την Σπάρτη, αναγκάζοντας την Αθήνα και τους συμμάχους της να συνθηκολογήσουν.

Η Ανταλκίδειος ή Βασίλειος ειρήνη θα σημάνει την λήξη του πολέμου που θα βρει νικήτρια την Σπάρτη με τους όρους που επιβάλλει ο Πέρσης βασιλιάς.

Οι συμμαχίες και τα κοινά των πόλεων διαλύονται, οι πόλεις της Στερεάς, της Πελοποννήσου και των νησιών μένουν αυτόνομες, αλλά εκείνες της Μ. Ασίας και της Κύπρου υποτάσσονται στην ηγεμονία των Περσών.

Μη θέλοντας να χάσουν την δύναμη που τους δίνει η ηγεμονική τους θέση στο κοινό των Βοιωτών, οι Θηβαίοι αντιδρούν, οι Σπαρτιάτες καταλαμβάνουν την Καδμεία και ακολουθεί η μεγάλη σύγκρουση στα Λεύκτρα, όπου αναδύεται η στρατηγική ιδιοφυία του Επαμεινώνδα.

Η λοξή φάλαγγα και ο ιερός λόχος κατατροπώνουν τους Σπαρτιάτες και η ηγεμονία των Θηβαίων που με την σειρά τους εξασφαλίζουν την περσική αποδοχή ξεκινά.

Ο Επαμεινώνδας εκμεταλλεύεται την δυσαρέσκεια εναντίον των Σπαρτιατών και εκστρατεύει επανειλημμένα στην Πελοπόννησο για να ενισχύσει τους αντιπάλους τους.

Έτσι ως αντίπαλο δέος δημιουργεί την αρκαδική Μεγαλόπολη, απελευθερώνει τους Μεσσήνιους και επανιδρύει την Μεσσήνη.

Το 377 π.Χ., εκατό χρόνια μετά την ίδρυση της Αττικής-Δηλιακής Συμμαχίας δημιουργείται η Δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία μεταξύ της Αθήνας και μιας σειράς πόλεων με σκοπό την προστασία τους απέναντι στην ολοένα αυξανόμενη δύναμη της Σπάρτης.

Η μάχη της Μαντίνειας, μια από τις πιο πολύνεκρες μάχες της αρχαίας Ελλάδας, θα τελειώσει ουσιαστικά χωρίς νικητή. Ο θάνατος του Επαμεινώνδα θα σημάνει το τέλος της θηβαϊκής ηγεμονίας, όμως τα βάσανα των πόλεων δεν θα τελειώσουν.

Χωρίς αντίπαλο δέος η Αθήνα γίνεται και πάλι δυνάστης των συμμαχικών πόλεων, ορισμένες από αυτές αρνούνται να υπομείνουν την πίεση και αποστατούν.

Ετσι, το 362 π.Χ. ξεκινά ο Α΄ Συμμαχικός Πόλεμος, που θα διαρκέσει οχτώ χρόνια και θα τελειώσει με τεράστιες απώλειες για την Αθήνα και τους συμμάχους που της έμειναν πιστοί, αλλά και για τις πόλεις που είχαν αποστατήσει.

Το τέλος αυτού του πολέμου θα σημάνει και το οριστικό τέλος της Αθηναϊκής υπεροχής.

Οι συνεχείς συγκρούσεις απομειώνουν τον πληθυσμό, οι πόλεις εξασθενούν, η οικονομία αποδιαρθρώνεται, ο κοινωνικός ιστός τείνει να διαρραγεί, οι άνθρωποι υποφέρουν.

Έναν αιώνα μετά την ηρωική απόκρουση της εισβολής των Περσών, ο Μέγας βασιλεύς γίνεται ρυθμιστής των Ελληνικών πραγμάτων και επιβάλλει χωρίς μάχη τους όρους του, ενώ χιλιάδες νέοι Έλληνες δεν έχουν άλλη ελπίδα να κερδίσουν τα προς το ζην από το να γίνουν μισθοφόροι στην δούλεψη των Αχαιμενιδών και των σατραπών τους.

Αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυς, ο Ξενοφών καταγράφει στα «Ελληνικά» του την απελπιστική κατάσταση που δημιούργησαν οι αλλεπάλληλοι πόλεμοι, την οποία οι πολίτες της Αθήνας προσπαθούν να ξορκίσουν, στήνοντας στην αγορά το άγαλμα της Ειρήνης που κρατά το παιδί της τον Πλούτο…

Ο ίδιος στην «κάθοδο των Μυρίων» αποθανατίζει τα βάσανα, τις περιπέτειες και την αγωνία των χιλιάδων μισθοφόρων που ποτίζουν με το αίμα τους ξένη γη….«Θάλαττα, θάλαττα», η απελπισμένη κραυγή των μισθοφόρων που βλέπουν στα αφρισμένα κύματα της Μαύρης θάλασσας την σωτηρία τους αποτυπώνει με τον πιο άμεσο τρόπο το κλίμα του χάους που επικρατούσε στον Ελληνικό Κόσμο, όταν στην Μακεδονία αναδύθηκε το αστέρι του Φιλίππου Β΄.