Το συμπόσιο, η πιο εξωστρεφής δραστηριότητα σε ιδιωτικό και δημόσιο επίπεδο, αποτελεί μέχρι το τέλος της αρχαιότητας την πεμπτουσία της κοινωνικής ζωής, παρέχοντας μια άριστη ευκαιρία επίδειξης γοήτρου, πλούτου και δύναμης.

Θεσμός και συγχρόνως ανάγκη, η συμμετοχή στο συμπόσιο είναι μαζί με τον πόλεμο, το κυνήγι και την πολιτική ζωτικό χαρακτηριστικό της κοινωνικής ταυτότητας του άνδρα, ενώ ως εκδήλωση ομαδική και συχνά επαναλαμβανόμενη το συμπόσιο άσκησε τεράστια επίδραση στην διαμόρφωση του υλικού πολιτισμού και όχι μόνον.

Το βασιλικό παλάτι, οι χώροι συνάθροισης των ιερών, τα πρυτανεία, οι δημόσιοι ανδρώνες, τα καλύτερα δωμάτια των σπιτιών, οι αυλές, οι κήποι και τα άλση γίνονται ο χώρος του συμποσίου, για το οποίο προορίζονται τα καλύτερα έπιπλα και σκεύη κάθε νοικοκυριού.

Ουσιαστικό στοιχείο της ζωής, το συμπόσιο αφήνει την σφραγίδα του και στον θάνατο: απαραίτητο εφόδιο του ‘διψήιου’ νεκρού για το ταξίδι χωρίς γυρισμό είναι ένα ποτήρι κρασιού, ένα κανάτι ή ένα σταμνί, κάποτε και μια πλήρης σκευή συμποσίου, αφού για εκείνους που, μυημένοι σε απόκρυφες αποκαλύψεις, προσδοκούν την αιώνια ζωή το συμπόσιο των μακάρων γίνεται η κορυφαία υπόσχεση των απολαύσεων της μεταθανάτιας ύπαρξης.

Συνδυασμένες με την πλατωνική διδασκαλία οι πίστεις αυτές αποκτούν ένθερμους θιασώτες στην Μακεδονία του 4ου προχριστιανικού αιώνα, με αποτέλεσμα η βασιλική νεκρόπολη των Αιγών να αποτελεί ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών για το μακεδονικό συμπόσιο συμπληρώνοντας με εξαιρετικά εύγλωττο τρόπο τις γραπτές πηγές.

Ο Όμηρος περιγράφει την διαδικασία: λουτρό με ζεστό νερό, μασάζ με λάδι, καθαρά ρούχα και ύστερα απόλαυση του κρασιού και των τραγουδιών των ραψωδών που υμνούν τις δόξες των ηρώων.

Στην εποχή των επών (10ος-7ος αι. π.Χ.), τα συμπόσια των Μακεδόνων είναι αρκετά λιτά. Τα αγγεία είναι πήλινα, συνήθως ντόπια, χειροποίητα και ακόσμητα.

Χαρακτηριστικοί είναι οι μικροί αμφορείς και οι υδρίες για την μεταφορά και οι μεγάλοι κρατήρες για την ανάμειξη του οίνου με το νερό, οι κανάτες με την υπερυψωμένη προχοή για το σερβίρισμα, τα μεγάλα ποτήρια, οι σκύφοι με τις κομβιόσχημες λαβές και οι κάνθαροι, το αγαπημένο ποτήρι του Διόνυσου και των Μακεδόνων σε όλες τις παραλλαγές τους. Υπάρχουν επίσης κύπελα για την άντληση που ανακαλούν τα ξύλινα πρότυπα τους που χρησιμοποιούν διαχρονικά οι νομάδες κτηνοτρόφοι, ενώ δεν λείπουν και οι πήλινες σουπιέρες και γαβάθες.

Δείγμα ιδιαίτερης πολυτέλειας, αλλά και μαρτυρία των σχέσεων των Αιγών με τα υπόλοιπα ελληνικά κέντρα, τα τροχήλατα αγγεία, διακοσμημένα με το δημοφιλές μοτίβο των ομόκεντρων κύκλων, εισάγουν την μόδα της γεωμετρικής εποχής.

Στο τέλος του 7ου προχριστιανικού αιώνα μαζί με τους Τημενίδες έρχονται στις Αιγές και οι νέες τάσεις στην οικοσκευή του συμποσίου: μεγάλοι και μικρότεροι μελανόμορφοι κιονωτοί κρατήρες, κοτύλες και σκύφοι, μικρές και μεγάλες κύλικες από την ανατολική Ιωνία, τα νησιά, την Κόρινθο, τα εργαστήρια των αποικιών του Θερμαϊκού και την Αθήνα.

Ο βαθμός της διείσδυση των προϊόντων των εμπορικών κέντρων στην αγορά των Αιγών αυξομειώνεται, ακολουθώντας τις γενικότερες ιστορικές εξελίξεις που υπαγορεύουν και τις τάσεις της μόδας. Ωστόσο πάντα, δίπλα στα εισαγμένα σκεύη συμποσίου, υπάρχουν και οι ντόπιες απομιμήσεις τους, αλλά και τοπικές δημιουργίες με το χαρακτηριστικό γκρίζο χρώμα, όπως οι κομψοί δίνοι-λέβητες με τις πηνιόσχημες λαβές που μιμούνται μετάλλινα πρότυπα.

Άλλωστε τα χάλκινα αγγεία –λέβητες, υδρίες, κανάτες, λεκάνες και κάθε είδους φιάλες, τα τυπικά σκεύη των σπονδών- αποτελούν στα αρχαϊκά χρόνια βασικό τμήμα της πολύτιμης οικοσκευής. Μετάλλινα και πήλινα τα προϊόντα των τοπικών εργαστηρίων διακρίνονται για την γεωμετρική λιτότητα και την λειτουργική καθαρότητα της φόρμας τους και για την περιορισμένη στο ελάχιστο διακόσμηση, τάσεις που αποτελούν διαχρονικό γνώρισμα της μακεδονικής τέχνης μέχρι τα ύστερα κλασικά χρόνια.

Εν τω μεταξύ το συμπόσιο αποκτά την ‘κλασική’ μορφή του: αφού τελειώσουν το δείπνο τους οι συνδαιτημόνες πλένονται, μυρώνονται, στεφανώνονται και ξαπλώνουν στα ανάκλιντρα για να απολαύσουν το κρασί που είναι πάντα ανακατεμένο με νερό, ώστε να ελέγχεται ο χρόνος και ο βαθμός της μέθης και, κυρίως, την ζωηρή συζήτηση. Στις δημοκρατικές πόλεις το συμπόσιο μαζί με την αγορά αναδεικνύεται στον κατ’ εξοχήν χώρο ζύμωσης και παραγωγής πολιτικής και ιδεολογίας, ενώ ο ‘βασιλικός πότος’, το συμπόσιο του Μακεδόνα βασιλιά, αποτελεί το κεντρικό γεγονός της κοινωνικής, αλλά και της πολιτικής ζωής του κράτους του.

Η ευημερία της Μακεδονίας στα χρόνια του Αλέξανδρου Α΄(496-454 π.Χ.) γίνεται αισθητή και στην οικοσκευή του συμποσίου, όπου εκτός από τα άριστης ποιότητας ερυθρόμορφα αττικά αγγεία εμφανίζονται ασημένιες κύλικες και λεκανίδες, αλλά και κλίνες με χαλκοστόλιστα πόδια.

Στα χρόνια του Περδίκκα Β΄ (454-413 π.Χ.) η οικοσκευή του ανακτόρου των Αιγών περιλάμβανε ανάκλιντρα στολισμένα με ελεφαντόδοντο, χρυσό και κεχριμπάρι.

Στα συμπόσια του Αρχελάου (413-399 π.Χ.) οι καλεσμένοι του βασιλιά που ήταν ο μεγαλύτερος Μαικήνας της εποχής του ευωχούνταν σε χώρους διακοσμημένους από τον Ζεύξη, τον πιο ακριβοπληρωμένο ζωγράφο της εποχής, και είχαν την ευκαιρία να συναναστρέφονται με τον εταίρο του βασιλιά Ευριπίδη και με άλλους διάσημους διανοούμενους και ποιητές, όπως τον Αγάθωνα, τον Αθηναίο αμφιτρύωνα του πλατωνικού συμποσίου.

Ο Φίλιππος Β΄ (359-336 π.Χ.), ένας από τους πιο έξυπνους και ικανούς πολιτικούς όλων των εποχών, έδινε πολύ μεγάλη σημασία στην πειθώ και στην διπλωματία. Τα συμπόσια του γαλαντόμου βασιλιά, στα οποία μπορούσαν να συμμετέχουν ακόμη και εκατοντάδες συνδαιτημόνες, ξεπερνούσαν κατά πολύ τα γνωστά μέτρα και αποδείχτηκαν εξαιρετικά πολιτικά όπλα.

Οι ανδρώνες του ανακτόρου και τα κτερίσματα του τάφου του μας δίνουν μια απροσδόκητα πλήρη και ζωντανή εικόνα του βασιλικού περιβάλλοντος, όπου η πολυτέλεια συνδυάζεται αρμονικά με την κομψότητα και ο πλούτος με την υψηλή αισθητική, δημιουργώντας ένα σύνολο απαράμιλλης κομψότητας, όπου όλα υποτάσσονται στην γοητεία του μέτρου.

Μνημειώδεις αίθουσες με μαρμαροθετήματα και θαυμάσια ψηφιδωτά, χαλκοστόλιστες πόρτες, ζωηρόχρωμα κονιάματα και ζωγραφικούς πίνακες, αριστουργηματικά χρυσελεφάντινα ανάκλιντρα, πορφυρά και χρυσοΰφαντα κλινοσκεπάσματα, περίτεχνα ασημένια και χάλκινα αγγεία και σκεύη αποτελούσαν το σκηνικό των βασιλικών συμποσίων.

Ακολουθώντας την γενικότερη άνοδο του βιοτικού επιπέδου, τα μπρούντζινα αγγεία που με την ζεστή χρυσαφένια λάμψη τους υποβάλλουν την αίσθηση πολυτέλειας γίνονται όλο και πιο συχνά, ενώ και τα μελαμβαφή πήλινα αγγεία ακολουθούν όλο και περισσότερο τις φόρμες των μετάλλινων.

Στην θέση των ογκωδών κρατήρων εμφανίζονται οι πολύ μικρότεροι κάδοι. Οι περίτεχνοι μικροσκοπικοί κάλυκες, γίνονται όλο και πιο αγαπητοί, οι παραδοσιακοί κάνθαροι μικραίνουν πολύ και αποκτούν περίτεχνες φόρμες, μαζί με τις παραδοσιακές οινοχόες εμφανίζονται νέες με γωνιώδη ‘μεταλλικά’ περιγράμματα, ενώ στην ημερήσια διάταξη μπαίνουν οι κουτάλες με τις πτηνόσχημες λαβές και τα περίτεχνα σουρωτήρια.

Η τάση σμίκρυνσης των μεγεθών και η χρήση νέων εξεζητημένων μορφών που παρατηρείται κατ’ αρχήν στην βασιλική οικοσκευή του Φιλίππου Β΄, εδραιώνεται στα χρόνια του Μεγαλέξανδρου και γίνεται μόδα με καθολική ισχύ στα συμπόσια της Ελληνιστικής Οικουμένης δηλώνει προφανώς αλλαγές στο ‘τελετουργικό’ της οινοποσίας και απηχεί μια γενικότερη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.

Στο τραπέζι καθενός συνδαιτημόνα ο οίνος, το δροσερό νερό, το μέλι, τα μπαχαρικά και τα αρτύματα από αρωματικά φρούτα και λουλούδια αναμιγνύονται σύμφωνα με τους κανόνες της γευσιγνωσίας και τις επιθυμίες του συμπότη μέσα στον κάδο και το ’κοκτέιλ’ σερβίρεται με την κουτάλα στα ποτήρια, αφού περάσει από το σουρωτήρι.

Η απόλαυση του κρασιού γίνεται αληθινή ιεροτελεστία, και συνδυάζεται με την αρμονία της μουσικής, την ομορφιά της τέχνης, την γοητεία της φιλοσοφίας. Άλλωστε τα συμπόσια του Φιλίππου Β΄ και του Μεγαλεξάνδρου διακρίνονταν όχι μόνον για την πολυτέλεια και την αφθονία, αλλά και για την συμμετοχή σε αυτά των σπουδαιότερων μουσικών, ηθοποιών, ποιητών, καλλιτεχνών, διανοουμένων και φιλοσόφων της εποχής, ενώ δεν έλειπαν και οι πιο ωραίες και πνευματώδεις εταίρες.