Όπως συμβαίνει στους μύθους, την ιερή εξουσία του Μακεδόνα βασιλιά μοιράζεται και η βασίλισσα. Η μητέρα του γενάρχη Μακεδόνα λέγεται Θυία, όνομα σπάνιο, παράγωγο του ρήματος θύω. Η Θυία, δηλ. η ’θυσιάστρια’, είναι η πρωθιέρεια του Διόνυσου, από την οποία οι Μαινάδες ονομάζονται Θυιάδες, και απολαμβάνει το προνόμιο του Ιερού Γάμου με τον βασιλιά των θεών, τον Δία. Η δράση των Θυιαδών επικεντρώνεται στους Δελφούς, ανακαλεί ωστόσο την σύνδεση των γυναικών της Μακεδονίας με τον θεό της έκστασης.

Στερεωμένοι στην κορυφή ξύλινων σκήπτρων οι τρίδυμοι, χάλκινοι, διπλοί πελέκεις λειτουργούν σαν ιδεογράμματα της έννοιας ‘αιματηρή θυσία’ και φανερώνουν το ιερατικό αξίωμα της κατόχου τους, ‘εικονογραφώντας’ το όνομα της Θυίας.

Οι πελέκεις βρέθηκαν σε τάφους εξεχουσών γυναικών μαζί με διαδήματα με ηλιακά σύμβολα, κάθε είδους φυλαχτά -φωνήματα μιας χαμένης συμβολικής ‘γλώσσας’- μικροσκοπικούς μπρούντζινους τροχούς, πρόγονους της ‘Ίυγγος’, του κατ’ εξοχήν εργαλείου για τα μάγια της αγάπης, και μικροσκοπικά χάλκινα σκεύη -κάτι ανάμεσα σε χύτρα και περίαπτο- που ίσως περιείχαν αποστάγματα βοτάνων.

Τα αντικείμενα αυτά φανερώνουν ότι ως το τέλος του 7ου αι. π.Χ. οι Δέσποινες των Αιγών, πολύ περισσότερο από τους άντρες τους, είχαν το προνόμιο και την υποχρέωση να εξασφαλίζουν την θεϊκή ευλογία για τον λαό τους.

Την παράδοση αυτή συνέχισαν οι γυναίκες των Τημενιδών. Η χρυσοστόλιστη φορεσιά της ‘Δέσποινας των Αιγών’ και η νυφική καλύπτρα της Ευρυδίκης, της βασίλισσας που απεικονίζεται στο σχήμα της θεάς Ήρας, δείχνει ότι οι βασίλισσες των Μακεδόνων, όπως η Αθηναία ‘Βασίλιννα’, η σύζυγος του άρχοντος Βασιλέως, πρωτοστατούν στην τελετή του ιερού γάμου και εμφανίζονται επίσημα ως ‘νύφες’, ενώ ως πρωθιέρειες κρατούν το σκήπτρο και την φιάλη των σπονδών.

Τα ευρήματα από το ασύλητο τάφο της ‘Δέσποινας των Αιγών’, μιας πριγκίπισσας από την Λυδία, συζύγου του Αμύντα Α΄, που πέθανε, διανύοντας την τέταρτη δεκαετία της ζωής της, στις αρχές του 5ου αι. π.Χ., φωτίζουν την εικόνα: Η βασίλισσα ήταν στολισμένη με κάθε είδους κοσμήματα, ενώ η συνύπαρξη των εντυπωσιακών περονών με τις πόρπες δείχνει ότι φορούσε χιτώνα και πέπλο.

Οι χρυσές ταινίες, ραμμένες στις ούγιες του πορφυρού υφάσματος που άφησε ελάχιστα ίχνη, φανερώνουν την ύπαρξη της μακριάς νυφικής καλύπτρας που σκέπαζε το κεφάλι και κούμπωνε μπροστά με μια διπλή περόνη, αγκαλιάζοντας το σώμα.

Δίπλα της βρέθηκαν ίχνη από το στολισμένο με ελεφαντόδοντο και κεχριμπάρια σκήπτρο της, στα πόδια της η ασημένια ρόκα και το αδράχτι, η περίτεχνη ασημένια σπονδική φιάλη και η χάλκινη υδρία της.

Μια ντουζίνα χάλκινες φιάλες, τα σιδερένια σουβλάκια και το αμαξάκι-μινιατούρα από τον τάφο της, αλλά και τα σκεύη συμποσίου από τους τάφους άλλων βασιλισσών μαρτυρούν ότι οι γυναίκες αυτές είχαν το προνόμιο να συμμετέχουν στα ιερά δείπνα και συμπόσια και το δικαίωμα να εμφανίζονται δημόσια, συμμετέχοντας στις πομπές και τις τελετές που ιερουργούσαν.

Η ιερατική λειτουργία της βασίλισσας, μια πανάρχαια παράδοση, θα αναβαπτιστεί στα νάματα των μυστικών πίστεων που στα κλασικά χρόνια κερδίζουν ένθερμους οπαδούς στην αυλή της Μακεδονίας.

Η βασίλισσα Ευρυδίκη έχει το θεοφόρο όνομα της συζύγου του Ορφέα, ενώ η εικόνα στον ταφικό θρόνο της μαρτυρά την ιδιαίτερη σχέση της με την Περσεφόνη. Η Ολυμπιάδα, είναι γνωστή ως αφοσιωμένη πρωθιέρεια.

Στην ελληνιστική Οικουμένη η παράδοση αυτή θα βρει το αποκορύφωμα της στις Αρσινόες, τις Βερενίκες, τις Λαοδίκες και τις Κλεοπάτρες που δεν περιορίζονται πια μόνο στον ρόλο της ιέρειας, αλλά αναγορεύονται θεές οι ίδιες.

Μητέρες και σύζυγοι, αδερφές και θυγατέρες, δοχεία του πολύτιμου βασιλικού σπόρου, φορείς και συνεχιστές του αίματος της θεογενούς δυναστείας, οι γυναίκες των Τημενιδών, όπως οι μυθικές βασίλισσες, είναι στα μάτια των άλλων σύμβολα και φορείς δύναμης, αλλά και οι ίδιες, έχοντας πλήρη επίγνωση της αξίας και των δυνατοτήτων τους, διεκδικούν την συμμετοχή τους στη νομή της εξουσίας και στην παραγωγή της ιδεολογίας.

Και αν αυτό στα κλασικά χρόνια είναι η εξαίρεση, στους αιώνες που θα ακολουθήσουν θα γίνει ο κανόνας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι γυναίκες αυτές υπογράφουν ή αναφέρονται σαν άντρες με το όνομα του πατέρα τους και όχι με το όνομα του συζύγου τους: «Ευρυδίκα Σίρρα» ή «Θεσσαλονίκην Φιλίππου βασίλισσαν».